Elegancki sport, jakim są szachy, pojawił się w Krakowie ponad 100 lat temu. Nawet podczas II wojny światowej organizowano całe podziemne towarzystwa szachowe, co w tamtych czasach było karane śmiercią. Mieszkańcy Krakowa nadal są prawdziwymi miłośnikami szachów, ponieważ sport ten jest uważany za elitarny, a liczba chętnych do wstąpienia do lokalnego klubu szachowego rośnie z dnia na dzień, zwłaszcza wśród młodych ludzi – podaje portal ikrakow.net.
Jak pojawiła się tradycja szachowa i pierwszy klub w Krakowie
Królewska Gra w Krakowie została zorganizowana w 1893 roku, kiedy to powstał najstarszy klub szachowy w Polsce: Krakowski Klub Szachowy, który istnieje do dziś. Przed wojną, kiedy polscy szachiści odnosili największe sukcesy, nie było rozgrywek ligowych, a jedynie mecze pomiędzy klubami lub reprezentacjami miast.
We wrześniu 1919 roku w Warszawie odbył się turniej ośmiu mistrzów – Turniej Ogólnopolski (Mistrzostwa Warszawy 1919). Jedynym gościem był Józef Dominik, przyszła gwiazda krakowskich szachów.
W 1926 roku powstał drugi klub szachowy „Towarzystwo Miłośników Gry Szachowej im. Józefa Dominika”. Powstały też inne kluby: Związek Oficerów Rezerwy, Związek Legionistów, YMCA (Young Men’s Christian Association), Amatorski Klub Szachowy i Klub Towarzyski „Krakus”. Członkowie Krakowskiego Klubu Szachowego uczestniczyli w tworzeniu Polskiego Związku Szachowego w 1926 roku. W tym samym roku rozpoczęły się turnieje o mistrzostwo Krakowa (indywidualne i drużynowe) oraz zawody pomiędzy reprezentacją Krakowa i Śląska. W 1933 roku klub zainicjował powstanie Okręgowego Towarzystwa Szachowego.
Kilka lat zajęły spotkania z delegatami klubu, tworzenie dokumentów, przyjęcie statutu przez biura i protesty przeciwko klubowi. W końcu w marcu 1938 roku w Krakowie został zarejestrowany Okręgowy Związek Szachowy. Siedziba Federacji mieściła się na placu Rynkowym 33.
Powojenna reorganizacja i obecna działalność
Działalność Towarzystwa nie trwała długo, ponieważ wojna przerwała pracę organizacji szachowych w Polsce na 6 lat. W pierwszych latach okupacji w szachy grano w krakowskich kawiarniach i na plaży nad Wisłą. Jednak po aresztowaniach w kawiarni Plastyków w kwietniu 1942 roku zaczęto unikać spotkań z szachownicą w kawiarniach. Grupa krakowskich szachistów grała najczęściej w prywatnych mieszkaniach. W czasie okupacji oficjalne rozgrywki szachowe odbywały się tylko dla Niemców lub osób zaproszonych przez Generalnego Gubernatora Hansa Franka (np. mistrz świata z 1941 roku Aleksander Alechin).
Po zakończeniu II wojny światowej szachy w Krakowie, podobnie jak w całej Polsce, znalazły się w trudnej sytuacji. Brakowało fachowej literatury i sprzętu szachowego. Nie wszyscy szachiści przeżyli wojnę. 14 lutego 1945 roku w Krakowie wznowił działalność Polski Związek Szachowy, który został zawieszony przez nazistów. W lipcu 1945 roku powstał Komitet Organizacyjny Związku Okręgowego, na czele którego stanął Witold Horain. 30 kwietnia 1946 roku odbył się pierwszy zjazd delegatów Polskiego Związku Szachowego z całego kraju. Bezpośrednio po zjeździe powstało 8 okręgowych związków szachowych. Wznowiono działalność Krakowskiego Związku Okręgowego.
Po reformie administracyjnej państwa 1 stycznia 1999 roku Krakowski Okręgowy Związek Szachowy został zmieniony na Małopolski Związek Szachowy.
Od niedawna jest to Stowarzyszenie zarejestrowane w sądzie rejestrowym. Związek zrzesza 39 klubów województwa małopolskiego i prawie 8000 szachistów. Najbardziej znanym na świecie szachistą z Małopolski jest GM Jan Krzysztof Duda.
Kraków pięciokrotnie gościł najlepszych polskich szachistów, organizując Indywidualne Mistrzostwa Polski Mężczyzn w latach 1948, 1953, 1978, 2006 oraz Indywidualne Mistrzostwa Polski Kobiet w 2008 roku. W 2008 roku Stowarzyszenie gościło mistrza świata Anatolija Karpowa i zorganizowało z nim symultanę szachową na 20 szachownicach.
W 2011 roku Stowarzyszenie zorganizowało Indywidualne Szkolne Mistrzostwa Świata oraz 82 Kongres FIDE. Wydarzeniom tym towarzyszyła wielka wystawa wież szachowych wystawiona na ulicach i placach Krakowa. Inne międzynarodowe wydarzenia to Konferencja Historyków Szachów (2013) oraz Mistrzostwa Europy Szkół w 2018 roku.
Głównymi turniejami organizowanymi przez Stowarzyszenie są Międzynarodowe Mistrzostwa Małopolski (od 1990 roku) oraz Międzynarodowy Festiwal Szachowy Cracovia (od 1990 roku).
Podczas 30 rocznicy Festiwalu Cracovia zorganizowano dwie wystawy: „Szachy Świata” Andrzeja Czochra, „Pamiątki Jerzego Brzyckiego” oraz konferencję metodyczną na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie.
