19 marca 2024

Andrzej Szczeklik – krakowski immunolog, który testował opracowania na sobie

Related

Dlaczego smok uważany jest za symbol Krakowa?

Symbol Londynu to Big Ben, Paryża — Wieża Eiffla,...

Co wyróżnia krakowskie lody?

Latem wystarczą dwie rzeczy, aby wprawić Cię w dobry...

Gdzie w Krakowie znaleźć prywatnego lekarza rodzinnego?

Z uwagi na dynamiczny rozwój współczesnej medycyny i dużą...

Alchemik Michał Sędziwoj: co łączy naukowca z Krakowem?

Powiadają, że jego duch wciąż błąka się po ulicach...

Share

Andrzej Tadeusz Szczeklik był wybitnym lekarzem z Krakowa, który był profesorem i kierownikiem Katedry Medycyny na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Międzynarodowe uznanie przyniosły mu prace nad astmą wywołaną aspiryną. Znany był również z badań nad mechanizmami krzepnięcia krwi w chorobach układu krążenia – podaje strona ikrakow.net.

Początek kariery medycznej

Urodzony w Krakowie Andrzej Szczeklik był synem Edwarda Szczeklika, wybitnego profesora chorób wewnętrznych. Po ukończeniu nauki w krakowskim liceum, najpierw uczęszczał do Średniej Szkoły Muzycznej, a następnie studiował medycynę w Akademii Medycznej im. Kopernika w Krakowie oraz w Szpitalu Uniwersyteckim.

Po uzyskaniu kwalifikacji w 1961 roku, spędził rok jako stażysta w Monmouth Medical Centre w New Jersey, USA. Po powrocie do Polski w 1962 roku rozpoczął pracę w Akademii Medycznej we Wrocławiu, gdzie pozostał przez siedem lat. Doktorat uzyskał w 1966 roku obroną pracy na temat aktywności aminopeptydazy surowiczej w chorobach wątroby i dróg żółciowych. W styczniu 1972 roku, po powrocie do Krakowa, Szczeklik został powołany na stanowisko kierownika Kliniki Akademii Medycznej, zostając w 1979 roku profesorem nadzwyczajnym, a w 1989 roku profesorem zwyczajnym. Były to lata bardzo owocne i produktywne. W Wielkiej Brytanii w 1985 roku został profesorem wizytującym na Uniwersytecie w Sheffield.

W 1975 roku opublikował przełomowy artykuł zatytułowany „Relationship of inhibition of prostaglandin biosynthesis by analgesics to asthma attacks in aspirin-sensitive patients”. W tym artykule, który był jego najczęściej cytowanym, opisał niekorzystne działanie różnych leków przeciwbólowych u 11 pacjentów, którzy wcześniej nie tolerowali aspiryny. Praca ta została następnie zweryfikowana i powszechnie uznana. Badania te kontynuował w pracy nad nietolerancją niesteroidowych leków przeciwzapalnych z kolegą Ryszardem Gryglewskim, który studiował w Londynie z laureatem Nagrody Nobla Johnem Vanem, a Szczeklik pracował później z Vanem w Instytucie Karolinska w Szwecji.

W 1976 roku podał sobie i swojemu zespołowi nowo odkrytą substancję prostacyklinę, stając się tym samym pierwszym, który opisał jej działanie na organizm ludzki. Badania te wykorzystał później do zbadania przydatności stosowania prostacyklin w leczeniu dławicy piersiowej i nadciśnienia płucnego.

Uznanie krakowskiego lekarza

Był profesorem i rektorem Szkoły Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz prezydentem Akademii Medycznej im. Kopernika. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk, Royal College of Physicians, American College of Physicians i Papieskiej Akademii Nauk. Posiada tytuły doktora na uczelniach medycznych we Wrocławiu, Warszawie, Katowicach i Łodzi. Został odznaczony przez Polskie Towarzystwo Lekarskie medalem Gloria Medicinae. Otrzymał pierwszą nagrodę The Lancet za artykuł dotyczący polimorfizmu genetycznego syntazy leukotrieny C4. W 2001 roku American Academy of Allergy, Asthma and Immunology przyznała mu Złoty Medal oraz Robert A. Cook Memorial Lectureship.

Szczeklik, genialny lekarz i naukowiec, opiekun pokoleń polskich lekarzy, który opublikował ponad sześćset prac, był także humanistą, pisarzem, muzykiem, miłośnikiem sztuki i człowiekiem głębokiej wiary, który praktykował medycynę jako wzniosłą sztukę humanitarną. Mówił: ” Lekarz internista jest jak dyrygent orkiestry symfonicznej; specjaliści są jak poszczególni instrumentaliści. Grają, ale tylko dyrygent zna wszystkie instrumenty i wie, czego się można od nich spodziewać.”

„Historia aspiryny”

Całe swoje życie poświęcił badaniu i leczeniu chorób układu krążeniowo-oddechowego. Jako jeden z pierwszych odkrył mechanizmy działania leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które przyspieszają ataki astmy u podatnych pacjentów poprzez hamowanie cyklooksygenazy, kluczowego enzymu w metabolizmie eikozanoidów (substancji wytwarzanych przez kwas arachidonowy). Był liderem Europejskiej Sieci ds. Astmy Aspirynowej z siedzibą w Krakowie. Naukowiec odkrył także polimorfizm genetyczny i nadekspresję syntazy leukotrienowej C4 u pacjentów z astmą indukowaną aspiryną oraz zmiany w metabolizmie kwasu arachidonowego charakterystyczne dla astmy i pokrzywki.

Badał historię salicylanów, poprzedników aspiryny, leku wprowadzonego na rynek w 1899 roku przez firmę farmaceutyczną Bayer. Jego raport, „The History of Aspirin: Discoveries that Changed Modern Medicine”, wniósł znaczący wkład w światowe zrozumienie badań klinicznych.

Pracował również nad mechanizmami związanymi z krzepnięciem krwi po odkryciu w 1976 roku przez jego kolegę Ryszarda Gryglewskiego prostacykliny w organizmie człowieka, substancji miejscowo produkowanej przez wewnętrzną wyściółkę naczyń krwionośnych, która powoduje rozszerzenie naczyń i hamuje krzepnięcie krwi.

Eksperymenty na sobie

W książce „Catharsis” barwnie opisał pierwszy test leku na sobie w krakowskim szpitalu, z użyciem próbki molekuły zsyntetyzowanej przez Josepha Frieda, oraz to, jak po wlewie dożylnym dostał wysokiej gorączki (prostacyklina była skażona bakteriami) i utraty przytomności (z powodu masywnego rozszerzenia naczyń krwionośnych i spadku ciśnienia krwi).

Po kolejnych eksperymentach na sobie bez powikłań, wynalazek Szczeklika znalazł zastosowanie w leczeniu pacjentów z poważną chorobą naczyń obwodowych. Dziś stabilne analogi prostacykliny są stosowane w leczeniu nadciśnienia płucnego i miażdżycy. Ponadto stwierdzono, że aspiryna hamuje krzepnięcie krwi, a statyny, które obniżają poziom cholesterolu we krwi, również hamują krzepnięcie krwi.

Główne badania i osiągnięcia naukowe immunologa

Główny wkład Szczeklika dotyczy chorób układu krążeniowo-oddechowego. Jego wczesne prace doprowadziły do sformułowania hipotezy wyjaśniającej mechanizm astmy indukowanej aspiryną, stosunkowo częstego zespołu klinicznego, który dotyczy 10% dorosłych astmatyków. Hipoteza ta, potwierdzona w kolejnych latach, mówi, że aspiryna i kilka innych leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych przyspieszają ataki astmy u podatnych pacjentów poprzez hamowanie cyklooksygenazy, kluczowego enzymu w metabolizmie eikozanoidów, substancji produkowanych z kwasu arachidonowego.

Jego prace stymulowały badania nad udziałem eikozanoidów w chorobach płuc i doprowadziły do powstania European Network on Aspirin-induced Asthma, która skupia 25 wydziałów uniwersyteckich z 14 krajów, z Krakowem jako punktem centralnym.

W 1977 roku A. Szczeklik podał sobie i swoim współpracownikom prostacyklinę, nowo odkryty miejscowy hormon produkowany przez wyściółkę naszych naczyń krwionośnych. Opisał on silne działanie prostacykliny na człowieka (rozszerzenie naczyń, hamowanie krzepnięcia krwi) i wprowadził ją do leczenia chorób naczyniowych. Obecnie analogi prostacykliny i jej blisko spokrewnione kongenery są powszechnie stosowane w leczeniu choroby naczyń obwodowych, zapalnej choroby tętnic i pierwotnego nadciśnienia płucnego. Jego ostatnie badania ujawniły nowe działanie aspiryny: hamuje ona powstawanie trombiny podczas krzepnięcia krwi.

.,.,.,.,. Copyright © Partial use of materials is allowed in the presence of a hyperlink to us.